Szczególną potrzebą naszych dzieci w okresie pandemii jest pomoc w odzyskaniu utraconego poczucia bezpieczeństwa.
Indywidualny kontakt z dzieckiem – rady dla rodziców i nauczycieli
na podstawie literatury psychologicznej ze zbiorów Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Krakowie Filii w Suchej Beskidzkiej:
- Rozmawiajmy z dzieckiem na temat tego, co się dzieje wokół niego: co widzi, słyszy i co czuje. Pozwólmy dziecku „wygadać się”. Szczera rozmowa, bez naszego pouczania i oceniania, daje dziecku poczucie bezpieczeństwa. Gdy poczuje się bezpiecznie chętniej posłucha tego, co mamy mu do przekazania.
- Nie zmuszajmy dziecka do rozmowy, jeżeli nie chce rozmawiać na trudny temat. Jest wiele innych form wspierania i towarzyszenia dziecku (propozycje na wspólne wyciszenie rodzica i dziecka zawiera m.in. książka „Uważność i spokój żabki” E. Snel). Warto dziecko przytulić, zapewnić o swojej bliskości. Cenne jest podjęcie wspólnego działania razem z dzieckiem (zrobić coś razem zamiast rozmowy o problemach).
- Dostarczajmy dziecku niezbędnych informacji, które pomogą mu zrozumieć trudną sytuację. Odpowiadajmy na jego pytania. Dbajmy, by ilość i szczegółowość informacji była dostosowana do wieku dziecka (informacje proste, konkretne, jednoznaczne, bez niepokojących niedomówień). Informując o pandemii, większą uwagę poświęcajmy działaniom, które służą zachowaniu zdrowia niż groźbom jego utraty (opis choroby, skutki). Strzeżmy dzieci przed nadmiarem informacji płynących z mediów czy naszych rozmów.
- Akceptujmy emocje dziecka (także swoje). Wspierajmy dzieci w sytuacji przeżywania lęku i innych trudnych emocji. Zaprzeczanie odczuwanym emocjom, pogłębia niepokój. Warto pomóc dziecku uświadomić, co przeżywa (nazwać emocję) i dlaczego (określić problem). W kolejnym kroku poszukajmy wspólnie z dzieckiem odpowiedzi na pytanie: Co możemy zrobić, by tej konkretnej trudności zaradzić? Odkrycie możliwości działania i podjęcie go chroni przed bezradnością. Warto mieć na uwadze ten fakt, ponieważ utrzymująca się dłużej bezradność może prowadzić do czynności samookaleczania się u dzieci, do depresji, prób samobójczych.
- Zwróćmy uwagę na niekorzystne dla zdrowia (utrzymujące się dłużej) zmiany w zachowaniu dziecka i poinformujmy o tym rodziców. W przypadku małych dzieci często wystarczy większa uwaga i pomoc ze strony ich bliskiego. Kontakt z psychologiem stosuje się wówczas, gdy jest to konieczne (rozmowa z psychologiem dla małego dziecka może być bardzo trudna).
- Zwracajmy uwagę na komunikaty i rady, jakie dajemy dziecku. Najlepiej, aby były pozytywne (mówmy dzieciom: Myjemy ręce po to, żeby być zdrowym). Dawajmy dużo wzmocnień. Chwalmy dziecko za aktywności, które podjęło, zamiast wyłapywać same braki, słabe strony i straszyć.
- DOROSŁY - pierwsza i najważniejsza pomoc dla dziecka. Dziecko nie ma umiejętności psychologicznych, aby mogło samo sobie poradzić. Na świat patrzy przez informacje otrzymane od nas, dorosłych. Nasze przeżywanie i postępowanie jest dla niego wzorem do naśladowania. Zatem, to od nas zależy, jak poradzą sobie nasze dzieci. Warto dbać regularnie o swój własny rezerwuar energii, ponieważ możemy dać tyle, ile sami mamy.
Praca metodyczna z grupą dzieci – rady dla nauczycieli:
Poczucie bezpieczeństwa jest podstawową potrzebą dziecka. Warto pamiętać o tym, że mózg uczy się wtedy, gdy czuje się bezpiecznie. W piśmiennictwie metodycznym dla przedszkoli zaproponowano, aby obecnie pracę metodyczną z dziećmi oprzeć o „małe kroki”, a nie ambitne plany realizacji wielu przedsięwzięć i projektów. „Małe kroki” to aktywności podstawowe i niezbędne dla wspierania rozwoju dzieci (mniej zajęć, ograniczonych do najistotniejszych dla rozwoju, powtarzających się o stałych porach - stały rytm). Warto dać dzieciom czas na rozmowy, przytulenie, zapewnienie, iż nad naszym zdrowiem czuwają lekarze, ale i my sami możemy zadbać o nasze zdrowie, gdy przyjmiemy odpowiednie zachowania. Źródło: Dorota Dziamska, Małe kroki, swobodny rozwój, zabawa i odpoczynek. „Wychowanie w Przedszkolu”, 2021, nr 1, s. 6-10
W pracy z dziećmi zaleca się metody, które redukują lęk. Są to m.in.:
- - ruch, aktywność fizyczna,
- - zabawy, gry,
- - czytanie dzieciom, bajkoterapia,
- - ćwiczenia relaksacyjne, na koncentrację.
Wybrane publikacje ze zbiorów PBW Filii w Suchej Beskidzkiej:
- Człowiek w poszukiwaniu sensu / Viktor E. Frankl – 46457
- Jak wspierać dzieci w kryzysie? : poradnik dla rodziców nie tylko na czas globalnej pandemii / Małgorzata Taraszkiewicz, Zofia Nalepa - 46404
- Jak pomóc nastolatkom w walce ze stresem, lękiem i depresją / Roy Petitfils - 46403
- Nakarm, naucz i puść wolno : jak wychować dzieci na szczęśliwych dorosłych / Izabela Antosiewicz - 46398
- Uważność i spokój żabki : ćwiczenia uważności dla dzieci… i ich rodziców / Eline Snel - 46241
- W pułapce myśli : jak skutecznie poradzić sobie z depresją, stresem i lękiem / Steven C. Hayes, Spencer Smith - 45354
- W pułapce myśli - dla nastolatków : jak skutecznie poradzić sobie z depresją, stresem i lękiem / Louise Hayes, Ann Bailey, Joseph Ciarrochi - 46402
Artykuły: - Bajkoterapia w pracy nad lękami dzieci w przedszkolu / Monika Litwinow. „Wychowanie w Przedszkolu”, 2020, nr 1, s. 52-57
- Bezpieczne przywiązanie w relacji dziecko-nauczyciel / Agnieszka Ludorowska. „Wychowanie w Przedszkolu”, 2021, nr 1, s. 33-37
- COVID-19 – o lęku przed nieznanym / Anna Naruszewicz. „Remedium”, 2020, nr 4, s. 6-8
- Dziecko w czasach zarazy / Magdalena Śniegulska, rozm. przepr. Kinga Bartkowiak. „Wychowanie w Przedszkolu”, 2020, nr 5, s. 10-14
- Emocje dzieci w sytuacji kryzysu epidemiologicznego : bajkoterapia w odpowiedzi na strach przed wirusem / Monika Litwinow. „Wychowanie w Przedszkolu”, 2020, nr 4/5, s. 24-28
- Jak żyć w czasach pandemii i nie zwariować? / Sylwia Pawłowska. „Remedium”, 2020, nr 4, s. 2-5
- Kiedy nie wszystko idzie „jak po maśle” – jak reagować na trudne zachowania uczniów? / Agata Semeniuk. „Życie Szkoły”, 2020, nr 5, s. 20-24
- Małe kroki, swobodny rozwój, zabawa i odpoczynek / Dorota Dziamska. „Wychowanie w Przedszkolu”, 2021, nr 1, s. 6-10
- Nie taki straszny lęk : jak wspierać dzieci, kiedy się boją? / Agnieszka Ludorowska. „Wychowanie w Przedszkolu”, 2020, nr 4/5, s. 33-36
- Oswoić strach / Magdalena Śniegulska. „Remedium”, 2020, nr 4, s. 9-11
- Porozumienie bez przemocy : jak je wykorzystywać w trudnych rozmowach z dziećmi? / Magdalena Lange-Rachwał. „Życie Szkoły”, 2021, nr 5, s. 10-14
- Uważność, skupienie, koncentracja dzieci w wieku przedszkolnym / Monika Litwinow. „Wychowanie w Przedszkolu”, 2020, nr 1, s. 6-11
- Zrozumieć i wspierać ucznia wysoko wrażliwego / Aleksandra Kubala-Kulpińska. „Życie Szkoły”, 2021, nr 4, s. 22-25
Opracowała: Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Krakowie Filia w Suchej Beskidzkiej